A emigración galega

Neste prezi gustaríame introducir un pouco o problema da emigración en Galicia que se da dende fai uns secúlos e ir analizando isto xeración tras xeración da miña familia ata chegar a min.

Memoria histórica.

   A primeria vez que oín "Memoria histórica" debiu de ser no 2004 ou 2005, se mal non recordo, xa que o que si lembro é que fora durante os inicios do goberno de Rodríguez Zapatero, eu cuns 9 ou 10 anos a verdade é que oir na TV e á miña familia esa palabra resultábame un tanto estrana xa que únicamente vía na pantalla imaxes en blanco e negro ou videos actuáis de operarios cavando grandes fosas.
   Sen embargo hoxe en día, xa dende fai algún tempo, podo dicir que entendo ben o conepcto de memoria histórica e a súa importancia tanto no presente, no pasado ou no futuro. A memoria histórica resulta crucial e  importantísima para lembrar quen somos e a nosa identidade mais parece que algúns "por certas razóns" impiden e intentan que isto non se leve a cabo. Pero é neceserio que se realice, é necesario que se escriben libros, que se graben filmes e documentáis, que existan paxinas como nomes e voces, é dicir que tanto as familias coma todo o mundo poidan saber que foi destas personas, as cales morreron simplemente por ser do bando perdedor (se ben tamén débese facer o mesmo cos caídos nacionáis), por verse involucrados nun conflicto que non desexaban.
    Segundo a paxina  nomes e voces unhas 12253 persoas foron procesadas ou asasinadas únicamente en Galicia, polo tanto aqui temos 12253 compontentes da Memoria histórica do conflico en Galicia, as historias das miñas anteriores entradas serven parar demostrar que moitas veces estos procesados non era únicamente xente de ideas contrarias políticos ou militares republicanos senón que eran todas aquelas personas que se interpoñan no camino de aqueles que tiñan o poder. Por tanto considero que a lei de Memoria histórica resulta importantísima e clave, e non podo comprender a aqueles que cargan contra esa lei acusándoa de "alterar a historia establecendo como pacifistas ó Fronte Popular o que acusan de iniciar a Guerra e de numeroso crimes" mais todos sabemos como foi a historia e quen iniciou a guerra, non obstante esta lei non debería responder únicamente a causas políticas, o máis importante de todo, o crucial é o carácter humano, xa que non é ético e humano ter fosas e fosas vestixio de atrocidades cometidas durante a guerra tanto por un bando ou outro (evidentemente máis polos golpistas causantes da guerra e vencedores da mesma) xa que eran persoas que hoxe en día teñen unha descendencia a cal gustarialle saber que foi do seu avó ou tio-avó e por suposto ofrecerlle un enterro digno.
    En definitiva, con máis ou menos oposicíón e parando a súa actividade polo actual goberno, hoxe a Ley de Memoria Histórica segue vixente e grazas a ela miles de familias coñecen a historia e tamén cúmprese o outro obxectivo, recuperar pequenos fragmentos do pasado pequenas  e humildes historias que serven para que nós puidamos entender o conflicto quénes morreon, o porqué da súa morta e quén os matou. Froito disto temos unha serie de traballos os cales mostrarei a continuación.

Un dos primeiros do cal gustaríame falar é dun exemplar que teño na casa "Maestros de la républica" este libro regaleillo o meu avó fai dous anos e trata de dez historias distintas de maestros represaliados durante a posguerra, meu avó sempre falaba moi ben deses maestros "os mellores que houbo en españa" grandes profesores que tiveron que exliliarse ou ben foron fusilados, eran fillos da gran política educativa que houbo durante a II República que durante o franquismo deu lugar a unha conservadora e catolizada educación. Grazas á ley de Memoria Histórica podemos recuperar algunahs destas historias.

Outro sería este volumen de Paul Preston "El holocauso español" que recolle a historia da Guerra dende o punto de vista das 200.000 victimas da contienda.

Dous libros que sen dúbida non serían posible sen a Lei de Memoria histórica e por suposto sen o interés de moitas persoas por descubrir a verdade e coñecer a historia de todos os caídos. Tamén podémonos atopar con marabillosos documentáis, a continuación expoño uns cantos que me chamaron a atención e é unha sorte poder e que haia xente interesada en facer estos traballos.



Este tremendo montaxe visual: http://www.enredandopalabras.es/swf/Dibujando_la_memoria.htm

Un video-homenaxe para os outros represaliados do réxime, que en vez de ser encarcelados ou fusilados eran obrigadas a traballar nas obras en concicíons inhumnas como esclavos.


Finalmente esta película ambientada na Guerra Civil.

Represión.

   Despois de recuperar a historia de Ramón como memoria histórica, quixen ober algunha historia propia do meu avó José Mª Fernández Sande, natural de Loira (concello de Valdoviño) unha pequena aldéíña que para que os dedes conta sitúase moi preto do embalse de As Forcadas. A continuación xeolocalizoa e móstrovos a casa onde naceu e viviu os seus anos mozos.







Ver mapa más grande
Corría o ano 1942 e meu avó tiña uns 18 anos, coma min agora, mais vivían unha situación moi distinta da que en comparación disfruto eu agora, a forte posguerra asoaba Galicia cunha forte represión e a implantación do toque de queda. No caso de Loira non se pasaba moita fame xa que alí tiñan terras para poder cultivar e mesmo os da cidade viñan mendigar ou mercar algo de comida.
Coa miña idade meu avó tivo que facer fronte a unha cuestión que se lle plantexou impensable para un mozo de 18 anos hoxe en día, a decisión de ir a Divisón Azul ou non. A xente que iba a esta división, coma no caso do meu avó, non era por ter ideas franquistas ou de apoio aos nazis, verdadeiramente pouco coñecían xa que pouca información lles chegaba á aldea; o que sí sabían era que por ir pagaban unha cantidade boa de cartos que neses tempos de miseria viñan moi ben. Mais un vello do lugar, ao cal meu avó lle estivo agradecido o resto da súa vida, impediulle ir e posiblemente o salvou dunha morte segura.

Ben, algúns anos máis tarde tivo lugar outro episodio, o cal puido converter o meu avó nunha victima máis dos "paseos" pero a casualidade ou a sorte non o quixeron. Todo sucedeu unha noite de baile, a xente da zona reuiniase para celebrar as festas patronáis nun local onde bailaban e disfrutaban un pouco.
Nun momento da festa, meu avó estaba a bailar coa súa prima e nese momento entraron dous guardias civís no local, "que é todo isto?, non saben que non se pode celebrar nada?" , un deles chamado Jacinto Benito acercouse a meu avó, posiblemente para quedar ben diante da rapaza, encarouse con el e díxolle con moita chulería se se estaban a rir del e a rirse de ""Don Francisco Franco Caudillo de España"" meu avó coa valentía ou mais ben a inconsciencia que temos os novos contestoulle de malas maneiras, o guardia respondeu cunha bofetada, e así unha tras outra, meu avó constetoulle "¡por qué me pega usted!" colleuno do pescozo e sacouno do local monte arriba, todos os alí presentes sabían o que iba acontecer e cal iba a ser o final de Jose mª,  a súa prima saiu correndo a chamar a uns familiares que eran xente con mais ou menos certa influencia, estes correron canto puideron e conseguiron parar ao Guardia Civil.

Meu avó nunca perdoou este acontecemento, e mesmo se lle preguntas di que Jacinto Benito é "o maior fillo da puta que coñeceu na súa vida" e durante anos incluso despóis de morrer Franco encontrouse con esta persóa moitas veces, mesmo os compañeiros de correos intentáronno convencer para que lle escribise unha carta cando este xa estaba retirado e mesmo coñeceu ao seu fillo.

Polo tanto aquí temos dous episodios diferentes que pudieron camibar a vida do meu avó mais a sorte e o azar conseguiron que no fora así, e resulta un exemplo de como os gardas civís aproveitaban a súa autoridade na época para "eliminar" a quen lles dera a gana nos "paseos", só tiñan que dicirlle a excusa aos superiores que o "paseado" resistirase á autoridade e intentara fuxir. Aquí deixovos unha foto do meu avó unha década máis tarde do suceso mais aínda coa ameaza da morte gravada na retina.

Campo de Concentración en Galicia.

Recapacitando sobre a memoria histórica en Galicia víñanme algunhas ideas á cachola, algunhas non malas, mais a intención de ser máis persoal como Manolo pidérame fixome seguir e seguir cavilando ata que finálmente atopei o que buscaba, víñome á mente un recordo, unha pequena parte do rastro da posguerra na zona retida na mente do meu avó Jose Mª.
Istos sucesos sitúanse no ano 2006, por aquel entón eu cada verán pasaba as vacacións en Cedeira, unha pequena e encantadora  vila pesqueira a medio camiño entre Pantín e Ortigueira (a continuación xeolocalizoa) para os que nunca tivérades a gran ocasión de visítala recoméndoa abertamente, non só a vila senón o mundo rural e aldeíñas que a rodean.



Ver mapa más grande

Ben, eu tiña 11 anos, recordo aquel verán como especialmente caloroso, e como o resto de rapaces pasaba o verán na praia, xogando nas pistas cos compañeiros de Cedeira ou coa miña familia. Agarimosamente lémbrome de xogar na Praza Roxa (Sagrado Corazón) cos meus amigos. E aquí nesta praza comeza a historia.



Ver mapa más grande
Un día, meu avó preguntoume se sabía a razón e o motivo de o porqué da denominación de "roxa" que tiña a praza, eu respondinlle que non que o desconocía completamente, inocente de min díxenlle que podería ser polo color vermello de parte da súa superficie. Tras rirse un pouco él contoume que durante a posguerra franquista toda a praza era un areal e que debaixo dela descansan os restos de centos de fusilados, a maioría asturiáns que eran traídos a un campo de concentración que había na zona nunha vella fábrica de conservas.
Neses anos a min campo de concentración soábame máis a nazis ca outra cousa mais grazas as historias do meu avó coñecía o básico sobre a guerra civil española para poder interpretar esa historia.
Meu avó aproveitou para contarme unha historia que lle relatara o seu irmán facía uns meses e que ocurrera durante a posguerra en Cedeira. Como dixen antes nese tempo a maioría dos represaliados en cedeira eran asturianos anarquistas, republicanos ou obreiros da minería e da industría apresados na toma nacional do norte.O asunto comeza unha fría noite de inverno, pola rúa principal de Cedeira oíase o incundible motor diesel duns camións que atrevasaban o pobo levando a unha veintena de prisioneiros. Moita xente corría a cortina da súa ventá para mirar, con coidado de non encender nin unha vela polo medo ao toque de queda e ás represalías, outros nin tan sequera se atrevían a mirar. Todos sabían que traía e a onde se dirixían.
Sen embargo, ese día un dos presos foi capaz de fuxir no momento en que ao baixalos do camión un dos gardas distraeuse buscando o seu chisqueiro desesperadamente.

Ese home, un represaliado asturián, correu todo o que puido pola vila, sen rumbo xa que non a coñecía, correu pola praia da magdalena adiante ata chegar ao que hoxe chámase San Isidro xa nos arrabaldes.
Desesperadamente petou nunha casiña apartada coa esperanza de recibir axuda, "pum,pum abran por favor, abran", non obtivo resposta. Continuou o seu camiño, esta vez monte arriba mais engachou o tobillo nunha raíz e quedou tirado no chán co nocello posiblemente roto.

Aquel home viuse na perdición, cunha temperatura tan fría, e coa garda civil tras él por unha cousa ou outra acabaría inevitablemente morto, chorou e lamentouse, víanlle á cabeza os recordos da súa familia, da súa muller "que sería deles en Asturias, como estarían". Mais cando todo parecía estar perdido e comezaba a entrar en hipotermia un vello comezou a abofetearlle a cara "ei rapaz, ei rapaz, estás ben".
O día seguinte, despertouse nunha casa, tapado e co nocello vendado, un home estaba agardando por él ofreceulle o almorzo, presentouse como Ramón (Avó do dono do actual bar Ramón de Cedeira), falaron un pouco mais Ramón díxolle que dáballe igual porque o trouxeran os nacionáis, que a él non lle interesaba a política mais sí protexer a vida da xente e non permitir as inxustizas.

Tras varios meses no cal o rapaz recuperouse e sobreviviu a varios rexitros da casa e do bar pola garda civil aos cales Ramón soupo saír de forma asombrosa no mes de Abril xa recuperado decidiu marchar para Asturias, nese tempo fixera unha gran amistade con Ramón, e graizas a varios contactos deste consegui saír de Galicia e chegar á súa terra onde díse que consegui reencontrase coa súa familia e vivir baixo outra identidade.
Finalemente, meu avó díxome que él xa conocía a  historia dende facía unha pila de anos, mais había uns meses chegáralle unha noticia. O neto de Ramón, tamén co mesmo nome, rexenta un bar en Cedeira, o "Bar Ramón". Nunha visita do meu tio-avó, que era moi interesado nestas historias, o dono contoulle que recentemente fora a unhas vacacións a Asturias coa súa familia. Aloxáronse nun hoteliño pequeno e  moi encatador , un día falando co dono " si somos de Galica tal de Cedeira" a este cambioulle a cara e contoulles esta mesma historia de que a seu pai salváranlle a vida nesa vila. A resposta foi inmediata ambos intercambiaron as súas historias, as coincidencias eran moitas, e finalmente o dono baixoulles unha pila de correspondencia que o seu pai e Ramón mantivera. Non había dúbida, as historias coincidían.